Wsparcie

1. Podstawy teoretyczne

  1. 1.1 Co to jest napięcie?
  2. 1.2 Co to jest prąd elektryczny?
  3. 1.3 Co to jest prąd stały (DC) i zmienny (AC)?
  4. 1.4 Co to jest polaryzacja i jak ją zmienić?
  5. 1.5 Co to jest moc zasilacza?
  6. 1.6 Co to jest stabilizacja napięcia i filtracja prądu?
  7. 1.7 Co to jest pętla mas i masa?
  8. 1.8 Co to jest izolowana sekcja?
  9. 1.9 Kiedy efekt powinien być izolowany od innych?
  10. 1.10 Co to jest transformator toroidalny i czym różni się od zwykłego?
  11. 1.11 Dlaczego YANKEE nie produkuje zasilaczy impulsowych?
  12. 1.12 Jaka powinna być odległość zasilacza od efektów?
  13. 1.13 Jaki wpływ na brzmienie ma długość i jakość kabli sygnałowych?
  14. 1.14 Jakie są rodzaje efektów gitarowych?
  15. 1.15 Jakie są rodzaje wtyczek w efektach?
  16. 1.16 Jakie są rodzaje kabli i przejściówek?

2. Budowa zasilaczy Yankee

  1. 2.1 Obudowa
  2. 2.2 Temperatura pracy urządzenia
  3. 2.3 Zmiana położenia gniazda zasilającego
  4. 2.4 Wyjścia
  5. 2.5 Sposoby zmiany napięć
  6. 2.6 Obciążalność prądowa
  7. 2.7 Zabezpieczenia

3. Użytkowanie zasilaczy YANKEE

  1. 3.1 Jak wpływać napięciem zasilania na brzmienie efektu?
  2. 3.2 Skąd się biorą niechciane dźwięki i jak się ich pozbyć?
  3. 3.3 Jak wybrać zasilacz?

1. Podstawy teoretyczne

1.1 Co to jest napięcie?

Napięcie elektryczne według definicji to różnica potencjałów elektrycznych. Jednostką napięcia jest Volt [V]. Zdecydowana większość efektów gitarowych dostępnych na rynku zasilana jest napięciem 9V. Czyli zgodnie z definicją różnica potencjałów pomiędzy masą zasilania a plusem zasilania wynosi 9V. Każdy efekt powinien wytrzymać różnicę +/- 10% zmiany napięcia zasilania. Zmiana napięcia zasilania może wpłynąć na brzmienie, ale o tym w dalszej części instrukcji.

1.2 Co to jest prąd elektryczny?

Prąd elektryczny, zwany również natężeniem prądu, wg definicji to uporządkowany ruch ładunków elektrycznych. Jednostką prądu elektrycznego jest Amper [A]. Przy opisywaniu, ilu amperów wymaga dany efekt, używa się jednostki mili amper [mA], 1000mA = 1A. Jeśli na jednym efekcie napisane jest, iż jego pobór prądu to 200mA, a na drugim efekcie napisane jest 0,2A, to oznacza, iż obydwa mają taki sam pobór prądu.

 

Z poborem prądu jest nieco inaczej niż napięcia. Otóż, zasilacz musi dawać 200mA lub więcej, aby zasilić efekt pobierający 200mA. Jeśli do wspomnianego już efektu podłączymy zasilacz o wydajności nawet 3000mA, to nie ma podstaw obawiać się, że stanie się coś złego. Po prostu z zasilacza popłynie taki prąd, jakiego potrzebuje efekt, czyli 200mA.

1.3 Co to jest prąd stały (DC) i zmienny (AC)?

Na efektach oprócz napięcia podanego w [V] i prądu podanego w [A] jest również napisane AC lub DC. Co to takiego?

  1. ▪ AC (Alternating Current) – napięcie zmienne o określonej wartości [V] i częstotliwości [Hz]
  2. ▪ DC (Direct Current) – napięcie stałe o określonej wartości [V]

To że napięcie jest stałe (DC) oznacza tyle, że w każdej jednostce czasu jest takie samo, nie zmienia się.

Napięcie zmienne (AC), jak sama nazwa wskazuje, zmienia się, a jego kształt jest sinusoidalny. Zmiany następują regularnie z określoną częstotliwością. Załóżmy, że mamy wtyczkę 5,5/2,5 (punkt 1.15) i napięcie zmienne. W danej jednostce czasu mamy np. na bolcu „+” a na zewnątrz „—” to po chwili wynikającej z częstotliwości jest dokładnie na odwrót. Dlatego też przy napięciu zmiennym nie ma pojęcia polaryzacji. Wynika to właśnie z regularności zmian tego napięcia.

1.4 Co to jest polaryzacja i jak ją zmienić?

Polaryzacja to określenie, do której części wtyczki jest podłączony „+”, a do której części „—”. Zamiana polaryzacji może nastąpić poprzez podłączenia odpowiedniego kabla. Większość efektów gitarowych dostępnych na rynku ma takie oznaczenie:

center-negative

Oznacza to, że potencjał dodatni napięcia, czyli plus zasilania jest na zewnętrznej części wtyczki, natomiast potencjał masy zasilania jest w środkowej części wtyczki. Wszystkie zasilacze Yankee mają polaryzację wyjść zgodną z powyższym rysunkiem. W dalszej części instrukcji taka polaryzacja może być nazywana: center negative. Natomiast polaryzacja w której plus zasilania jest na środkowej części wtyczki (rysunek poniżej), a potencjał masy zasilania jest na zewnętrznej części wtyczki – center positive.

center-positive

Jeśli potrzebna jest zmiana polaryzacji, wówczas należy zastosować odpowiednią przejściówkę zmieniającą polaryzację (punkt 1.16). Po podłączeniu takiej przejściówki polaryzacja na drugim końcu kabla będzie odwrócona.

 

UWAGA! Polaryzacja to bardzo ważny parametr! Jeżeli podłączymy efekt używając inaczej spolaryzowanej wtyczki niż tego wymaga efekt, wówczas pójdzie z dymem i tyle będzie z tak wyczekiwanego brzmienia. Chyba, że producent efektu przewidział możliwe pomyłki i zabezpieczył efekt przed tego typu podłączeniami. Wówczas mamy szczęście i należy jedynie podłączyć efekt odpowiednio spolaryzowaną wtyczką.

1.5 Co to jest moc zasilacza?

Moc zasilacza to wartość prądu pomnożona przez wartość napięcia którą zasilacz może dostarczyć. Czyli jeśli mamy zasilacz na 9V, który ma wydajność prądową 0,2A, wówczas jego moc wynosi 1,8W. Jednostką mocy jest Wat [W].

 

Pojawia się często pytanie: Jeśli jednostką mocy jest Wat, to dlaczego często na obudowie jest napisane np. 1,8VA, a nie 1,8W? Otóż, nie wchodząc w szczegóły elektrotechniki, możemy przyjąć 1,8VA równa się 1,8W. Oczywiście jest to uproszczenie i możemy je przyjąć przy podłączaniu efektów gitarowych czy innych urządzeń, gdzie przeważającą składową charakteru obciążenia jest rezystancja.

1.6 Co to jest stabilizacja napięcia i filtracja prądu?

Dobry zasilacz do efektów gitarowych oprócz układu stabilizacji napięcia wyposażony jest również w układy filtrujące napięcie i prąd.

 

Zasilacze stabilizowane mają układy elektroniczne, które „obcinają” niepożądaną część napięcia po to, aby na wyjściu zasilacza było stałe napięcie niezależnie od podłączonego urządzenia. Poza tym układy elektroniczne stabilizujące napięcie zasilania „obcinają” również niepożądane zakłócenia tak, aby efekt pracował poprawnie. W efekcie zasilacz pod obciążeniem daje stabilne napięcie np. 9V, gdzie niestabilizowane zasilacze będą tą wartość stopniowo obniżać.

 

Wszystkie zasilacze Yankee mają rozbudowane układy filtracji i stabilizacji napięcia. Układy filtrujące prąd mają za zadanie dostarczać do efektów taki sam prąd niezależnie od aktualnych warunków w sieci zasilającej. Teoretycznie sieć zasilająca to np. w Europie 230V 50Hz przebiegu sinusoidalnego. Niestety, prawda jest taka, iż kształt napięcia sieciowego, a już szczególnie prądu nie przypomina sinusoidy, a tylko jakiś „poszarpany” wykres. Jest to wynikiem tego, iż w sieci zasilającej jest podłączonych dużo urządzeń wprowadzających zakłócenia. To wszystko musi zostać odfiltrowane żeby efekty miały takie samo brzmienie w każdych warunkach.

 

Nasuwa się pytanie: Jak sobie radzili gitarzyści i realizatorzy z takimi zakłóceniami kilkadziesiąt lat temu, gdy nie było tak sprawnie filtrujących i stabilizujących układów elektronicznych? Otóż dawniej nie było tylu urządzeń energoelektronicznych wprowadzających zakłócenia jak dziś. Dlatego w dzisiejszych czasach bardzo ważne jest, aby mieć wysokiej klasy zasilacz do efektów gitarowych, który będzie filtrował wszystkie te zakłócenia.

1.7 Co to jest pętla mas i masa?

Dla wielu gitarzystów wyrażenie pętla mas brzmi dość enigmatycznie. Nie ma się czego obawiać, jest to zagadnienie bardzo proste. Postaram się tutaj wyjaśnić na przykładach, czym jest to zjawisko.

 

Pierwszym przykładem będzie podłączenie jednej grupy efektów jednocześnie między gitarą a piecem z drugą grupą efektów podłączoną między przedwzmacniaczem, a końcówką mocy, czyli w pętli fx naszego wzmacniacza gitarowego. Jeżeli byśmy chcieli podłączyć te wszystkie efekty jednym zasilaczem, który ma tę samą masę na wszystkich wyjściach lub za pomocą rozdzielacza końcówek (daisy chain), wówczas może wystąpić pętla mas. W takim przypadku wystąpi różnica potencjałów, ponieważ nie mamy jednego punktu masy. Żeby powstała pętla mas, która generuje zakłócenia, musi być źródło napięcia i zamknięty obwód. W takim przypadku minimalnym, ale wystarczającym źródłem będzie przedwzmacniacz, a obwód zamknie się przez masę sygnałową i masę zasilania efektów. Tym samym popłynie minimalny prąd i to będzie powodowało słyszalne zakłócenia.

 

Jak już wcześniej zostało wspomniane, aby wystąpiła pętla mas, która wpływa negatywnie na czystość dźwięku, muszą wystąpić dwa czynniki: obwód zamknięty z masy i nawet minimalne źródło napięcia. W związku z tym, jeżeli mamy pętlę masy, ale w obwodzie tej masy nie wystąpi źródło napięcia, wówczas taka pętla nie będzie wpływała negatywnie na brzmienie gitary. Przykładem takiego podłączenia może być kilka kostek analogowych Boss podłączonych do jednej sekcji zasilacza PS-M1 lub na zasadzie rozdzielacza (tzw daisy chain).

1.8 Co to jest izolowana sekcja?

Korzystając z zasilaczy pojawiają się pojęcia takie jak: izolowana sekcja zasilania, izolowane wyjście etc. Wszystkie zazwyczaj znaczą to samo. Jeżeli w zasilaczu mamy 4 izolowane sekcje to tak jak byśmy mieli cztery zasilacze w jednej obudowie, między którymi nie ma przepływu prądu. Każda izolowana sekcja to tak jakby jeden osobny zasilacz.

 

Izolowane sekcje zapewniają pełną separację ładunków elektrycznych płynących w danym obwodzie. Przydatne jest to wtedy, kiedy np. cyfrowe efekty wprowadzają zakłócenia do prądu w zasilaczu, w negatywny sposób wpływając na brzmienie innych efektów w tym samym obwodzie. Zazwyczaj objawia się to „brumieniem” lub niechcianymi dźwiękami. Takie efekty trzeba koniecznie odseparować od innych. Należy również wspomnieć, że każdy efekt wykorzystujący prąd zmienny AC musi być izolowany od innych.

 

W zasilaczach YANKEE Serii Solid niektóre sekcje są rozdzielone na większą ilość gniazd, nie odseparowanych między sobą. Działa to podobnie do rozdzielacza wtyczek (daisy chain), lecz użytkownik może każdy efekt podłączyć osobnym kablem. Jeżeli dana sekcja ma maksymalną obciążalność prądową równą 1200mA to efekty podłączone do wszystkich gniazd danej sekcji muszą pobierać w sumie nie więcej niż 1200mA.

1.9 Kiedy efekt powinien być izolowany od innych?

Nie ma prostej reguły na to czy efekt będzie generował zakłócenia w momencie podpięcia go do jednej sekcji zasilania z innymi efektami. Są pewne wytyczne którymi można się kierować i które w 90% przypadków będą prawdą, lecz zdarzają się takie ustawienia które będą wydawać niechciane dźwięki wbrew tym zasadom, lub takie, które będą, ku zaskoczeniu wszystkich, bez dźwięczne. Jedyny w 100% pewny sposób to w dobrym sklepie stacjonarnym przetestować dany zestaw i sprawdzić, czy układ generuje zakłócenia.

 

Efekty które zawsze muszą być izolowane:

    1. ▪ Efekty podłączone między gitarą a piecem i w pętli fx loop wzmacniacza. Te dwa zestawy muszą być od siebie zawsze odizolowane. Dla bezpieczeństwa można założyć, że wszystkie efekty, których pobór prądu przekracza 300mA są efektami cyfrowymi.

 

    1. ▪ Efekty cyfrowe, co do zasady możemy przyjąć, że one wszystkie muszę być na odseparowanych wyjściach.

 

    1. ▪ Efekty lampowe, tak jak cyfrowe.

 

  1. ▪ Wszystkie efekty skonstruowane przy użyciu tranzystorów germanowych, np. Fuzz Face, czyli takie, które mają plus zasilania na masie sygnałowej. Każdy producent tego typu efektu w instrukcji obsługi ma podane, że absolutnie nie wolno takiego efektu podłączać pod wspólną masę zasilania z innym efektem.

1.10 Co to jest transformator toroidalny i czym różni się od zwykłego?

Podstawowy element zasilacza to transformator. Jest to element obniżający napięcie sieciowe do wartości odpowiedniej dla układów elektronicznych. Zdecydowanie najczęściej są stosowane transformatory klasyczne tzw. EI i transformatory toroidalne.

 

W zasilaczach Yankee PS-9/700, PS-9/1000, PS-9/120, PS-18/90 są użyte transformatory klasyczne, natomiast we wszystkich innych modelach Yankee użyte są transformatory toroidalne. Te drugie ze względu na swoją budowę mają bardziej naturalną drogę dla pola magnetycznego wewnątrz rdzenia, a to powoduje, że wspomniane pole w o wiele mniejszym stopniu wpływa na urządzenia znajdujące się w pobliżu. Jeżeli taki transformator jest dodatkowo wykonany z dobrej jakości materiałów, oraz umieszczony w metalowej obudowie, jak w czerwonych zasilaczach Yankee; wówczas możemy mieć pewność, że żadne zabłąkane linie pola elektromagnetycznego nie będą tykały naszych efektów, negatywnie wpływając na ich brzmienie.

 

Generalnie można przyjąć zasadę, iż jeśli mamy do czynienia z graniem w domu, gdzie wzmocnienia są raczej niewielkie i często zasilacz jest odsunięty od efektów, wystarczą zasilacze z klasycznym transformatorem. Natomiast tam, gdzie już mamy do czynienia z grą koncertową lub nagraniami studyjnymi, wówczas, żeby zapobiec niechcianym przydźwiękom i zniekształceniom dźwięku, zdecydowanie powinien do akcji wkroczyć zasilacz z transformatorem toroidalnym w metalowej obudowie.

1.11 Dlaczego YANKEE nie produkuje zasilaczy impulsowych?

Dlaczego w firmie Yankee powiedzieliśmy stanowcze NIE dla zasilaczy impulsowych? Teoretycznie to sama korzyść: duża wydajność, małe rozmiary, niska cena… i na tym koniec. Ale może od początku. Co to są zasilacze impulsowe i dlaczego należy ich unikać przy zasilaniu profesjonalnych efektów?

 

Problem z zasilaczami impulsowymi wynika z tego, iż działają one na wysokiej częstotliwości przetwarzania energii elektrycznej, często kilku lub kilkunastu kiloherców. To właśnie zasada działania zasilaczy impulsowych powoduje słyszalne piski w torze sygnałowym. Zdarza się oczywiście, że zasilacze impulsowe będą dobrze działały, ale to raczej w przypadkach, kiedy gramy w domu na niewielkich wzmocnieniach. Natomiast, jeżeli to ma być studio lub scena, wówczas często będzie słychać przydźwięki wysokiej częstotliwości, a szczególnie wtedy, kiedy chcemy zasilić wiele efektów za pomocą jednego zasilacza impulsowego.

 

Czasami jest tak, że mimo wszystko uda nam się wykorzystać do zasilania efektów zasilacz impulsowy z rozdzielaczem wtyczek. Nawet na dużych wzmocnieniach może nie być żadnych zakłóceń, to prawda. Jednak to są przypadki gdy mamy do dyspozycji efekty mało wymagające i o niskim poborze prądu. W zasadzie mamy ogromną liczbę możliwości połączeń efektów, gitar, wzmacniaczy, sterowników, a tylko kilka procent możliwych układów połączeń będzie akceptowało zasilacze impulsowe. Natomiast jeśli w połączeniu naszego toru sygnałowego ma nastąpić zmiana i używamy zasilacza impulsowego. Wówczas jest duże ryzyko wystąpienia zakłóceń.

1.12 Jaka powinna być odległość zasilacza od efektów?

Jeżeli mamy wysokiej klasy zasilacz posiadający dobrej jakości transformator toroidalny w metalowej obudowie, to w zasadzie możemy umieścić efekty obok zasilacza i nie będzie miało to wpływu na brzmienie czy na generację zakłóceń w torze sygnałowym. Natomiast jeżeli mamy gorszej jakości zasilacz przy użyciu standardowego transformatora w plastikowej obudowie bez ekranowania, wówczas musimy taki zasilacz odsunąć jak najdalej od efektów, aby uniknąć zakłóceń.

1.13 Jaki wpływ na brzmienie ma długość i jakość kabli sygnałowych?

Jest to temat może nie do końca związany z zasilaniem, jednak jest niezwykle istotny. Kupiliśmy super piec, nie mniej dobrą gitarę, wymarzone zabawki efektowe i okazuje się, że dźwięk gitary ginie lub jest bardzo zniekształcony (przy wyłączonych wszystkich efektach true bypas). Wówczas wzrok czasami pada na zasilacz, ale źródłem problemu są długie i kiepskie kable sygnałowe.

 

Długość kabli sygnałowych i ich jakość ma wpływ na tłumienie sygnału gitary, obcinanie „góry” i nierzadko „zbieranie” zakłóceń z wszech otaczającego nas pola elektromagnetycznego, pochodzącego z różnych urządzeń w naszym otoczeniu. Dlatego kieruj się zasadami: jak najkrótsze kable w Twoim pedalboardzie o jak najmniejszej rezystancji i o wiele ważniejsze – o jak najmniejszej pojemności elektrycznej.

1.14 Jakie są rodzaje efektów gitarowych?

Efekty dostępne na rynku można podzielić na 3 typy:

    1. ▪ Analogowe klasyczne – to zdecydowanie największa grupa: małe kostki o analogowym przetwarzaniu sygnałów wykorzystujące tranzystory i układy scalone. Mają raczej małe wymagania jeśli chodzi o zasilanie. Pobierają poniżej 100mA i zazwyczaj można kilka takich efektów podłączać do jednej sekcji. Wyjątkiem są np. efekty z tranzystorami germanowymi npn, czy efekty MOOG.

 

    1. ▪ Lampowe – to jak sama nazwa wskazuje efekty które do przetwarzania dźwięku wykorzystują lampę elektronową, łatwo je rozpoznać ponieważ producenci najczęściej eksponują lampę aby była widoczna. Mają największy pobór prądu ze wszystkich grup. Muszą być zawsze podłączane pod izolowane wyjścia.

 

  1. ▪ Cyfrowe – to takie które do przetwarzania sygnału używają układów cyfrowych. Coraz częściej są w użyciu procesory sygnałowe z dużą mocą obliczeniową ale też i dużym poborem prądu. Przykładem takich efektów są uznane efekty firmy Strymon, Eventide, czy seria NOVA firmy TC Electronic. Muszą być zawsze podłączone pod izolowane wyjścia, o wysokim maksymalnym poborze prądu – przeważnie do 400mA.

Oczywiście są odstępstwa od tej klasyfikacji, ale jednak większość efektów da się w którąś z tych grup wpisać.

1.15 Jakie są rodzaje wtyczek w efektach?

Poniżej wymienione rodzaje wtyczek to najczęściej stosowane złącza, choć zdarzają się jakieś wyjątkowe podłączenia.

    1. ▪ Złącze 5,5/2,1 – jest to zdecydowanie najczęściej spotykane złącze zasilania efektów, nazywane również standardowym lub typu boss. Liczba 5,5 oznacza średnicę zewnętrzną podaną w mm, natomiast 2,1 oznacza średnicę wewnętrzną w mm, czyli średnicę bolca w gnieździe efektu.

 

    1. ▪ Złącze 5,5/2,5 – tego rodzaju złącza są przeważnie stosowane do efektów wymagających prądu zmiennego AC lub prądu stałego DC o dużym poborze prądu. Z zewnątrz wygląda bardzo podobnie do standardowego, a różni się jedynie tym, iż wewnętrzny rozmiar wtyczki to 2,5mm.

 

    1. Jeżeli mamy efekt z gniazdem 5,5/2,5 wówczas nie będzie możliwe włożenie wtyczki 5,5/2,1, ponieważ wewnętrzny bolec gniazda nie zmieści się w dziurę wtyczki. Natomiast, jeżeli mamy efekt z gniazdem 5,5/2,1 to będzie możliwe włożenie wtyczki 5,5/2,5 jednak może się okazać, że efekt nie będzie działał lub czasami przerywał, dlatego iż bolec w gnieździe ma 2,1mm, a otwór we wtyczce 2,5. Różnica ta wydaje się mała, bo tylko 0,4mm, jednak ma ona znaczenie.

 

    1. ▪ Złącze mini jack 3.5mm – jest to złącze o średnicy 3,5mm. Do zasilania efektów zawsze używa się złącza w wersji mono, nie stereo. Przy tym złączu nie ma problemu z polaryzacją, ponieważ jeżeli zasilacz ma standardową polaryzację, plus zasilania zawsze jest na czubku wtyczki – tip positive.

 

  1. ▪ Złącze bateryjne 9V – zdarzają się rzadko efekty, które nie mają złącza zasilania i są przystosowane do zasilania za pomocą 9V baterii. Wówczas należy użyć takiego kabla, który ma polaryzację taką samą jak bateria, czyli plus na okrągłej części i minus na części sześciokątnej.

1.16 Jakie są rodzaje kabli i przejściówek?

Poniżej wymienione rodzaje kabli to najczęściej stosowane złącza, choć zdarzają się jakieś wyjątkowe podłączenia. Kabel od przejściówki różni się tym, że w kablu są dwie wtyczki a w przejściówce jest jedna wtyczka i jedno gniazdo. Nie mniej jednak działają one tak samo.

    1. ▪ Kabel klasyczny – kabel zakończony po dwóch stronach pojedynczą wtyczką 5,5/2,5 lub 5,5/2,1. Kabel ten nie zmienia polaryzacji.

 

    1. ▪ Kabel/przejściówka mini jack 3.5mm – przejściówka ze złączem typu 5,5/2,1 na jednym końcu i wtyczką typu mini jack 3,5mm na drugim. Czubek wtyczki mini jack jest podłączony do zewnętrznej części wtyczki 5,5/2,1. To znaczy, że jeśli taki kabel podłączymy do obojętnie jakiego wyjścia DC, w którym polaryzacja jest center negative, wówczas na czubku wtyczki mały jack będzie + zasilania (tip positive). Tylko taka polaryzacja jest dopuszczalna w efektach ze złączem mini jack.

 

    1. ▪ Kabel/przejściówka na złącze bateryjne 9V – przejściówka ze złączem typu 5,5/2,1 na jednym końcu i standardowym złączem bateryjnym 9V na drugim. Jeżeli taki kabel podłączymy do obojętnie jakiego wyjścia DC, w którym polaryzacja jest center negative, wówczas polaryzacja na wtyczce jest taka jak w baterii.

 

    1. ▪ Przejściówka zmieniająca rozmiar złącza – przejściówka z gniazdem typu 5,5/2,1 na jednym końcu i wtyczką typu 5,5/2,5 na drugim.

 

    1. ▪ Przejściówka zmieniająca polaryzację – przejściówka, która zmienia polaryzację złącza. Jeśli mamy zasilacz który ma polaryzację center negative, to po podłączeniu takiej przejściówki na wyjściu mamy polaryzację center positive. Posiada gniazdo typu 5,5/2,1 na jednym końcu i wtyczką typu 5,5/2,1 na drugim.

 

    1. ▪ Przejściówka zmieniająca rozmiar złącza i polaryzację – przejściówka z gniazdem typu 5,5/2,1 na jednym końcu i wtyczką typu 5,5/2,5 na drugim. Kabel ten dodatkowo zmienia polaryzację złącza.

 

    1. ▪ Przejściówka sumująca napięcie – przejściówka z trzema złączami, która sumuje napięcie z dwóch odseparowanych sekcji. Dwie wtyczki leżące obok siebie należy podłączyć do dwóch odseparowanych wyjść, wtedy na trzeciej wtyczce, oddalonej od nich, napięcie będzie sumą napięć sekcji do których został podłączony kabel.

 

    1. Jeśli mamy np. dwa wyjścia odseparowane 2 x 9V a do zasilenia jest efekt, który wymaga 18V wówczas dwie wtyczki takiego kabla podłączamy do tych dwóch wyjść, a na trzeciej wtyczce otrzymujemy 18V.

 

    1. UWAGA! Tego kabla nie wolno używać gdy dwa gniazda w zasilaczu są z tej samej sekcji.

 

    1. ▪ Przejściówka sumująca prąd (natężenie prądu) – kabel z pięcioma złączami, który sumuje prąd z dwóch odseparowanych sekcji. Dwie wtyczki leżące obok siebie należy podłączyć do dwóch odseparowanych wyjść o tym samym napięciu, wtedy na pozostałych wtyczkach, maksymalny pobór prądu będzie sumą maksymalnych poborów sekcji do których został podłączony kabel.

 

    1. Jeśli mamy dwa odseparowane wyjścia 9V i każde z nich może dawać maksymalnie 250mA, wówczas dwie wtyczki takiego kabla podłączamy do tych dwóch wyjść, a np. trzecią możemy zasilić efekt który pobiera maksymalnie 500mA. Możemy do tego celu również użyć rozdzielacza wtyczek.

 

    1. UWAGA! Tego kabla nie ma sensu używać gdy dwa gniazda w zasilaczu są z tej samej sekcji.

 

  1. ▪ Rozdzielacz wtyczek (daisy chain) – kabel na którym zamontowanych jest kilka wtyczek prostych typu 5,5/2,1 rozłożonych zazwyczaj co 30cm. Występuje w konfiguracjach: z pięcioma wtyczkami + gniazdo, z pięcioma wtyczkami bez gniazda (te drugie są dołączane do zasilaczy PS-M0 i Serii Expert). Daisy chain to nic innego jak podłączenie zasilacza do wielu efektów. Jeżeli podłączymy rozdzielacz do sekcji która może dawać maksymalnie 400mA to efekty podłączone do tego rozdzielacza w sumie nie mogą pobierać więcej prądu.

2. Budowa zasilaczy YANKEE

2.1 Obudowa

Zasilacze Yankee z Serii Solid i z Serii Expert są zamknięte w metalowej aluminiowej obudowie. Dzięki temu mamy zapewnione odpowiednie, wspomniane wcześniej ekranowanie pola elektromagnetycznego, ale również bardzo dobre odprowadzanie ciepła, małą wagę i świetną wytrzymałość mechaniczną. Wszystkie zasilacze w metalowych obudowach mają uchwyty z otworami o średnicy 4mm. Dzięki nim jest możliwość przykręcenia zasilacza do pedalboardu.

2.2 Temperatura pracy urządzenia

W punkcie 1.6 została opisana stabilizacja i filtracja napięcia, gdzie był podany sposób obcinania niechcianych napięć powodujących zakłócenia. Te wszystkie „obcięte” zakłócenia muszą gdzieś mieć ujście, tym ujściem jest ciepło. Podczas normalnego użytkowania zasilacza, przy pełnym obciążeniu, temperatura obudowy może wzrosnąć nawet o 40°C i są to zupełnie normalne parametry pracy, które nie wpływają na żywotność zasilacza. W takim przypadku bardzo duża ilość niechcianych napięć jest obcinana i zamieniona na ciepło, a dzięki aluminiowej obudowie to ciepło jest w wydajny sposób odprowadzane.

2.3 Zmiana położenia gniazda zasilającego

Zasilacze Yankee jako jedyne na rynku umożliwiają zmianę położenia sieciowego gniazda zasilania. Pozwala to na umieszczenie zasilacza pod pedaltrainem (nie dotyczy PS-M2), bezpośrednio przy ściance pedalboardu lub pod półką na efekty. Zasilacze Yankee dzięki możliwości zmiany tego gniazda mogą być montowane we wszystkich pedalboardach. Zmiana położenia gniazda jest bardzo prosta, wystarczy odkręcić śrubki trzymające gniazdo i śrubki trzymające zaślepkę, odpiąć kable z gniazda, zamienić gniazdo i zaślepkę miejscami a następnie przypiąć kable do w ten sam sposób w jaki były przypięte poprzednio.

 

UWAGA! Ze względu na bezpieczeństwo zasilacza jak i użytkownika, czynność ta może być wykonywana tylko przez specjalistów. Producent nie odpowiada za awarie powstałe przy zmianie położenia gniazda sieciowego.

2.4 Wyjścia

W zasilaczach Yankee z serii standard efekty podłączane są bezpośrednio do wtyczek na stałe zmontowanych z zasilaczem. W pozostałych zasilaczach efekty podłącza się za pomocą kabli o różnych długościach i rodzajach.

 

Są zasadniczo 2 rodzaje wyjść: AC i DC. Wyjścia AC to gniazda 5,5/2,5, natomiast wyjścia DC to gniazda 5,5/2,1 spolaryzowane standardowo – center negative. Różnica ta jest wprowadzona po to, aby przez przypadek nie podłączyć efektu wymagającego napięcia DC pod wyjście AC. Jeżeli mamy efekt wymagający napięcia 9V DC i podłączylibyśmy pod wyjście zasilacza 9V AC, wówczas jest duże prawdopodobieństwo, że efekt wyzionie ducha. Natomiast, jeżeli efekt wymagający napięcia 9V AC podłączymy pod wyjście zasilacza 9V DC, wówczas efekt przeżyje, nic mu nie będzie, ale po prostu nie będzie działał dopóki nie podłączymy go pod jego ulubione 9V AC.

 

Należy też pamiętać, że w zasilaczach Yankee występują gniazda odseparowane od siebie i gniazda ze wspólną masą zasilania. Różnica między nimi została opisana w punkcie 1.5. Wszystkie gniazda DC są spolaryzowane standardowo – center negative, czyli plus znajduje się na zewnętrznej części wtyczki.

2.5 Sposoby zmiany napięć

Zmiana napięcia prądu stałego DC w zasilaczach Yankee jest realizowana za pomocą:

    1. ▪ Przełącznika typu DIP switch – zmiana napięcia polega na przełączeniu przełącznika do pożądanej pozycji, zgodnie z opisem na obudowie zasilacza.

 

    1. ▪ Potencjometru jednoobrotowego – zmiana napięcia polega na ustawieniu potencjometru w pożądanej pozycji. Przy maksymalnym wychyleniu w lewo – napięcie wyjściowe wyniesie 1V DC, przy maksymalnym wychyleniu w prawo – napięcie wyjściowe wyniesie 10V DC.

 

  1. ▪ Potencjometru wieloobrotowego – zmiana napięcia polega na kręceniu w prawo w celu podniesienia napięcia, lub w lewo w celu obniżenia. Ustawione napięcie pokazane jest na wyświetlaczu na górnej obudowie zasilacza.

Napięcie prądu zmiennego AC, w danym gnieździe, zawsze jest stałe. Np. w modelu PS-M2 w sekcji nr 5 mamy 3 gniazda, na każdym z nich jest inne napięcie AC. Na pierwszym jest 9V AC, na drugim jest 12V AC, na trzecim jest 14V AC. Zmiana napięcia w tym przypadku polega na przełożeniu kabla do innego gniazda o innej wartości.

 

UWAGA! Należy pamiętać że w sekcjach z prądem zmiennym można używać tylko jednego gniazda na raz.

2.6 Obciążalność prądowa

Obciążalność prądowa to po prostu maksymalny prąd, jaki może popłynąć z zasilacza. Na czerwonych obudowach zasilaczy Yankee jest podana maksymalna wartość prądu, jaki może popłynąć z danego wyjścia przy ustawieniu go na 9V. Drogi gitarzysto, należy o tym pamiętać, że jeśli chciałbyś użyć wszystkich wyjść na max, wówczas zadziała zabezpieczenie termiczne. Całościowy prąd, jaki może popłynąć z zasilacza, zależy od ustawionego napięcia, można go obliczyć na podstawie mocy transformatora.

2.7 Zabezpieczenia

Zasilacze Yankee z Serii Solid i Serii Expert posiadają wszystkie możliwe zabezpieczenia, czyli:

    1. ▪ Zabezpieczenie przepięciowe w zasilaczach Yankee jest w postaci bezpiecznika topikowego zwłocznego umieszczonego w obudowie gniazda sieciowego. Zabezpieczenie to służy również do ochrony przed zbytnim przeciążeniem zasilacza. Jeśli zdarzy się taka sytuacja, że w sieci zasilającej pojawi się zbyt wysokie napięcie zagrażające urządzeniom lub zasilacz zostanie przeciążony przez dłuższy czas, wówczas wspomniany bezpiecznik przepali się i trzeba będzie go wymienić. Procedura wymiany jest bardzo prosta. Należy wyjąć wtyczkę kabla zasilającego i podważyć śrubokrętem zaślepkę, która przykrywa bezpiecznik. Po wyjęciu zaślepki spotka nas miła niespodzianka. Nie musimy od razu biegać po sklepach i szukać odpowiedniego bezpiecznika, gdyż pod zaślepką jest jeszcze jeden zapasowy bezpiecznik. Wystarczy je zamienić i możemy dalej cieszyć się brzmieniem zestawu, a po bezpiecznik wybrać się w wolnej chwili.

 

    1. ▪ Zabezpieczenie nadmiarowo – prądowe załączy się, gdy prąd z danego wyjścia przekroczy wartość znamionową, czyli taką, na jaką został zaprojektowany zasilacz. Jeżeli np. efekt Nova Delay potrzebujący wyjścia rzędu 400mA podłączymy pod wyjście, które może dać tylko 100mA, wówczas w takim wyjściu zasilacza zadziała zabezpieczenie a efekt, po prostu nie będzie działał. Nic nie zostanie uszkodzone, należy jedynie podłączyć efekt do innego wyjścia o większej wydajności prądowej.

 

    1. ▪ Zabezpieczenie termiczne ma za zadanie wyłączyć zasilacz, gdy jego temperatura przekroczy wartości dopuszczalne. Kilka akapitów wcześniej został omówiony aspekt grzania się zasilacza, tu należy podkreślić, iż to ciepło musi się gdzieś ulotnić. Jeśli zasilacz zostałby szczelnie zakryty bez żadnej wentylacji i jednocześnie obciążony prądożernymi efektami, wówczas istnieje ryzyko, że się wyłączy na czas aż jego temperatura się nie obniży. W takim przypadku należy odkryć zasilacz, umożliwić dostęp powietrza i będzie ok.

 

    1. ▪ Zabezpieczenie przeciwzwarciowe włączy się, Jeżeli z jakiegoś powodu, np. przypadkowego wsadzenia śrubokręta do jednego z wyjść, nastąpi zwarcie w gniazdach, lub jakiś kabel zasilający efekt będzie miał zwarcie. Wówczas zadziała zabezpieczenie i będzie ono działało do czasu usunięcia zwarcia.

 

  1. ▪ Zabezpieczenie przed jednoczesnym podłączeniem AC/DC jest zamontowane w zasilaczach Yankee, w których występują sekcje w których do wyboru są gniazda z napięciem AC lub DC. Jest ono potrzebne w przypadku gdy do takiej sekcji przez przypadek zostałby podłączony efekt na napięcie DC i do tej samej sekcji z gniazda AC efekt na napięcie AC. Jeśli byłyby spięte kablem sygnałowym, wówczas z pewnością któryś efekt uległby uszkodzeniu. W zasilaczach Yankee jest takie zabezpieczenie, więc nawet jeśli w ten sposób się podłączy efekty (niezgodnie z informacją na obudowie), wtedy jeden z nich będzie milczał i czekał na swoją kolejkę do zasilania, ale nic mu nie będzie.

3. Użytkowanie zasilaczy YANKEE

3.1 Jak wpływać napięciem zasilania na brzmienie efektu?

Na pierwszy rzut oka może się to wydawać dziwne, żeby wpływać zasilaczem na brzmienie. Jednak jest to prawda, ale nie dla wszystkich efektów. Otóż większość analogowych efektów, szczególnie tych starszych, wykazuje duże zmiany brzmieniowe, jeśli będziemy zmieniać napięcie zasilania.

 

Pewnie czasami doświadczyłeś drogi gitarzysto innego brzmienia efektu, jeżeli bateria się rozładowała. W takim przypadku napięcie zasilania spadło z na przykład 9V do 6V DC, wtedy efekt ma mniejszą dynamikę, inaczej brzmi. Charakterystykę brzmieniową tak samo można zmienić, delikatnie podnosząc napięcie. Na przykład, jeżeli efekt jest zasilany na 9V, a zasilimy go z 10V, wówczas też uzyskamy inne brzmienie danego efektu. Są również analogowe efekty, które w specyfikacji technicznej mają wpisane zasilanie 9V – 18V DC i brzmią inaczej na różnych napięciach zasilania.

 

Zasilacze PS-M2 i HS-M10 są wyposażone w wyjścia typu SAG, dzięki którym płynnie można zmieniać napięcie od 1V – 10V DC.

 

W zasilaczach HS-M12 i HS-M24 jest możliwość płynnej regulacji napięcia od 1 do 24V DC. Patrząc na wyświetlacz możemy na bieżąco śledzić, jakie jest aktualnie napięcie na każdym z wyjść.

3.2 Skąd się biorą niechciane dźwięki i jak się ich pozbyć?

    1. ▪ Zakłócenia związane z pętlą mas (punkt 1.7).

 

    1. ▪ Zakłócenia związane z kiepskim zasilaczem (punkty 1.6, 1.9, 1.10, 1.11).

 

    1. ▪ Zakłócenia związane z niskiej jakości kablami, zarówno prądowymi jak i sygnałowymi, lub nieodpowiednimi wtyczkami, czy polaryzacją. Jeżeli na przykład mamy efekty, które mają gniazdo o rozmiarze 5,5/2,1 a użyjemy wtyczki 5,5/2,5 wówczas raz na jakiś czas mogą pojawić się stuki, trzaski lub jakieś jeszcze inne zakłócenia (punkty 1.4, 1.13, 1.16).

 

    1. ▪ Jeżeli podłączymy efekty o większym poborze prądu niż zasilacz może zapewnić (punkty 1.2, 2.6).

 

    1. ▪ Jeśli mamy zasilacz z klasycznym transformatorem w plastikowej obudowie, wtedy niechciane dźwięki mogą pojawić się, jeżeli zasilacz będzie położony zbyt blisko efektu, lub do tej samej sieci będą podpięte inne urządzenia powodujące zakłócenia w sieci zasilającej. Szczególnie ma to znaczenie, jeżeli używamy efektu Wah Wah o wzbudzeniu elektromagnetycznym (Punkt 1.10, 1.11).

 

    1. ▪ Jeżeli gramy na dużej scenie, gdzie są potężne lampy, wtedy zdarzyć się też może, że będzie słychać przydźwięk. Chodzi o to, że dość często są stosowane lampy, lub inne urządzenia, które generują zakłócenia w sieci zasilającej i to dalej powoduje słyszalne przydźwięki w głośnikach. Jeśli mamy dobrej klasy zasilacz, to powinien on wytłumić takie zakłócenia, ale czasem zdarzy się tak, że zasilacz wytłumi tego typu zakłócenia, a pojawią się one we wzmacniaczu, bo przecież też jest podłączony do tej samej sieci zasilającej. Wtedy, jeśli jest taka możliwość, należy poprosić techników o podłączenie zestawu gitarowego do innej fazy zasilania (Punkt 1.6).

 

    1. ▪ Istnieją na rynku stare efekty, lub nowe stylizowane na stare, które wykorzystują tranzystory typu npn. W szczególności chodzi o germanowe z charakterystycznym brzmieniem. Taka konstrukcja ma plus zasilania podłączony do masy sygnałowej. To sprawia, że kategorycznie trzeba go odseparować od innych efektów o klasycznej konstrukcji. W przeciwnym razie, w najlepszym wypadku, w głośniku będzie słychać głośny charkot – to już nie będzie brumienie. W najgorszym – spalimy efekt. Każdy producent takich efektów w instrukcji obsługi ma podane, że absolutnie nie wolno takiego efektu podłączać pod wspólną masę zasilania z innym efektem. (Punkt 1.8, 1.9)

 

    1. ▪ Efekty cyfrowe, lampowe lub specyficzne efekty analogowe, takie jak MOOG, podłączone razem z klasycznymi kostkami poprzez daisy chain będą powodowały przydźwięki. Co do zasady efekty cyfrowe i lampowe powinny być zasilane z odseparowanych wyjść. (Punk 1.8, 1.9, 1.14)

 

    1. ▪ Jeśli mamy taką sytuację iż kostkę zasilaną na prąd stały podłączymy do wyjścia prądu zmiennego, wówczas w najlepszym przypadku z głośnika będziemy słyszeć głośne brumienie. Natomiast jeśli efekt nie ma zabezpieczenia przeciwko takiemu podłączeniu, wówczas efekt się spali. O pomyłkę nie trudno bo np. Whammy IV jest na 9V AC, a już Whammy V na 9V DC. Jeżeli natomiast efekt na prąd zmienny np. 9V AC podłączymy do wyjścia na prąd stały np. 9V DC to taka kostka nie ulegnie uszkodzeniu nawet jeśli nie ma zabezpieczeń, ale może nie do końca funkcjonować poprawnie i dopiero po podłączeniu do właściwego napięcia, będzie działać tak jak powinna.

 

    1. ▪ Kabel, zarówno sygnałowy jak i prądowy, który z jakiś przyczyn został uszkodzony mechanicznie może powodować chwilowe zaniki sygnału lub słyszalne w głośniku zakłócenia.

 

    1. ▪ Większość złączy zasilających efekty jest spolaryzowana tak, że plus zasilania jest na zewnętrznej części wtyczki (center negative). Kostki natomiast w 99% mają obudowy metalowe podłączone do masy. Jeśli gdzieś w pedalboardzie mamy luźną wtyczkę zasilającą to zdarza się że taka wtyczka dotknie obudowy efektu. Wówczas mamy chwilowe zwarcie, które będzie słyszalne również w głośniku. Należy pamiętać: unikać luźnych wtyczek!

 

  1. ▪ FX loop + daisy chain. Obie grupy efektów muszą być od siebie odseparowane. Jeśli podłączymy efekty przed przedwzmacniaczem razem z tymi z pętli FX; wspólnym kablem daisy chain wówczas powstanie przydźwięk. (punkt 1.7, 1.8)

3.3 Jak wybrać zasilacz?

    1. 1. Musimy mieć konkretną listę efektów, które chcemy zasilić.

 

    1. 2. Dla każdego efektu musimy znaleźć następujące informacje:

 

      1. 2.1 Jakiego napięcia wymaga efekt? Ile Volt, AC czy DC? (Punkt 1.1, 1.3)

 

      1. 2.2 Ile miliamperów potrzebuje? (Punkt 1.2)

 

      1. 2.3 Jakiej wtyczki i polaryzacji wymaga? (Punkt 1.4, 1.15)

 

      1. 2.4 Czy efekt musi być odizolowany od innych? (Punkt 1.7, 1.8, 1.9)

 

  1. 3. Zaplanować w jaki sposób podłączymy efekty do zasilacza, zwracając uwagę na ich specyfikację techniczną.

Dziś wiesz, ile masz efektów, ale będziesz chciał w przyszłości kupić jakiś efekt lub będziesz chciał mieć bardziej rozwojowy pedalboard. Wówczas należy wybrać zasilacz większy, z większym zapasem, szczególnie jeśli chodzi o ilość wyjść o różnym napięciu. Żeby się na przykład nie okazało, że kupimy sobie zasilacz, który ma tylko 9 voltowe wyjścia, a za jakiś czas bardzo spodoba nam się brzmienie efektu na 15V i znów jest problem.